---

اهمیت استفاده از غذای زنده در بهبود کیفیت لارو آبزیان پرورشی طی چندین دهه به اثبات رسیده است. آرتمیای غنی شده با مواد مغذی ضروری بخصوص اسیدهای چرب بلند زنجیره برای افزایش رشد و درصد بقا و مقاومت در برابر تنش‌های محیطی و بیماری‌های عفونی در گونه‌های مختلف آبزیان مورد استفاده قرار گرفته است. در این تحقیق اثرات تغذیه‌ای ناپلیوس‌های Artemia urmianaغنی شده با روغنهای گیاهی و روغن ماهی بر رشد و بقای لارو قزل‌آلای رنگین کمان (Oncorhynchs mykiss) به مدت ۱۰ روز از ابتدای تغذیه فعال مورد بررسی قرار گرفت. لاروهای ماهی قزل‌آلا در قالب ۶ تیمار غذایی (با سه تکرار برای هر تیمار) شامل: ۱) غذای کنسانتره تجاری، ۲) ناپلیوس غنی شده با روغن ماهی، ۳) ناپلیوس غنی شده با روغن آفتابگردان، ۴) ناپلیوس غنی شده با روغن کلزا، ۵) ناپلیوس غنی شده با روغن سویا و ۶) ناپلیوس تازه تخم‌گشایی شده تغذیه شدند. درصد بازماندگی، رشد طولی، وزن تر، وزن خشک و ضریب تبدیل غذایی لاروها در تیمارهایی که با ناپلی آرتمیا غنی شده با روغن ماهی، کلزا و آفتابگردان تغذیه شده بودند بطور معنی‌داری بیشتر از ماهیانی بود که کنسانتره مصرف کرده بودند ولی در شاخص‌های رشد و بازماندگی بین تیمارهایی که از آرتمیای غنی شده با روغن ماهی و روغن‌های گیاهی تغذیه کرده بودند اختلاف معنی‌داری دیده نشد. نتایج تحقیق نشان داد که روغن‌های گیاهی می‌توانند در غنی‌سازی ناپلی آرتمیا برای تغذیه لارو قزل‌آلا بطور کامل جایگزین روغن ماهی شوند. 

---

  این تحقیق با هدف دستیابی به حداکثر توان بهره‌گیری مجدد از توانایی‌های بالقوه آب برپایه حداقل تاثیرگذاری در شاخص‌های رشد درماهیان قزل آلای رنگین کمان به اجرا در آمد. بدین منظور ۴گروه از ماهیان شامل گروههای: شاهد (پرورش ماهی قزل‌آلای رنگین کمان با استفاده از ۱۰۰ درصد آب تازه)، آزمون ۱ (پرورش ماهی با استفاده از ۳۰ درصد آب برگشتی (با تصفیه فیزیکی) و۷۰ درصد آب تازه) ، آزمون ۲ ( پرورش ماهی با استفاده از ۷۰ درصد آب برگشتی (با تصفیه فیزیکی) و ۳۰ درصد آب تازه)، آزمون ۳ (پرورش با استفاده از ۱۰۰ درصد آب برگشتی) انجام شد. ماهی‌دار کردن گروهها با در نظر گرفتن ۶۲ عدد ماهی درهر مترمربع با وزن متوسط ( ۵/۱ ± ۱ ۵ ) گرم صورت گرفت.شاخص‌های رشد: ضریب رشد ویژه SGR) )، ضریب چاقی (CF) ، ضریب تبدیل غذای واقعی (FCR) ، میزان بازماندگی (SR) بین گروههای آزمون درهرماه محاسبه و تعیین شد، مقایسه میانگین افزایش رشد ماهانه گروههای مختلف مبین کاهش معنی‌دار رشد ماهیان گروههای آزمون نسبت به گروه شاهد است. همچنین بین گروههای آزمون ۱و۲ با گروه آزمون ۳ نیز اختلاف معنی دار مشاهده شد. فاکتور ضریب رشد ویژه بین گروههای آزمون ۱ و۲ اختلاف معنی‌دار نداشت. میانگین SR FCR , در تمام گروهها دارای اختلاف معنی‌دار با یکدیگر بودند. با توجه به نتایج بدست آمده می‌توان بیان کرد که با افزایش درصد جایگزینی آب در جریان استخرهای پرورش ماهی قزل‌آلای رنگین کمان با آب برگشتی سبب افزایش معنی دار در ضریب تبدیل غذایی، کاهش معنی دار درمیزان بازماندگی و ضریب چاقی ،افزایش معنی دار درمیزان تلفات ماهیان ونهایتا کاهش میزان تولید نهایی می شود.

  

---

---

در مطالعه حاضر، اثر پروبیوآنزیم بر بیان ژن های وابسته به ایمنی بخش قدامی کلیه ماهی قزل آلای رنگین کمان (Oncorhynchus mykiss)و نیز اثر حفاظتی این ترکیب در رویارویی با بیماری دهان قرمز روده ای (yersiniosis) بررسی گردید. میزان پروبیوآنزیم استفاده شدهg/kg ۰,۳ و ۰.۵ غذا بوده و به تعداد ۲۲۵ عدد ماهی با وزن متوسط ۷/۲±۳/۲۶ گرم در تیمارهای مختلف و در تانک های ۲۰۰ لیتری به مدت ۶۰ روز خورانده شدند. در انتهای دوره تغذیه، گروه های مختلف ماهیان و گروه شاهد در رویارویی با باکتری Yersinia ruckeri آزمایش شدند. گروه با دوز زیاد پروبیوآنزیم بیشترین مقاومت در مقابل عامل بیماری زای ذکر شده را نسبت به تیمار با دوز کمتر پروبیوآنزیم و گروه شاهد داشت (P< ۰,۰۵). پس از تعیین میزان mRNA سیتوکین های  IL-۱β و TNF-α در کلیه، TNF-α در تیمار با دوز زیاد (g/kg ۰,۵) بیان بیشتری نسبت به گروه با دوز کم و گروه شاهد داشت (P< ۰,۰۵). درحالیکه میزان  پروبیوآنزیم در تیمارهای مختلف تأثیرمعنی داری بر بیان ژن IL-۱β در کلیه نداشت (P >۰,۰۵). تنها دز زیاد پروبیوآنزیم بطور قابل توجهی بیان ژن TNF-α را نسبت به ژن   IL-۱β متفاوت نموده است. بر اساس نتایج، میزان بیان سیتوکین های مورد مطالعه  وابسته به دز بوده و ممکن است در بافتهای مختلف الگوی متفاوتی در بیان داشته باشند. بر اساس یافته­ ها، افزایش بیان سیتوکین­ها بویژه  TNF-α  در کلیه، می تواند بر توان مقاومت به بیماری در ماهی مؤثر باشد. در مطالعه حاضر، استفاده از مکمل پروبیوآنزیم به میزان g/kg ۰,۵ غذا می تواند محرک سیستم ایمنی و افزایش مقاومت به بیماری در ماهی­ قزل الای رنگین­ کمان باشد. با این وجود، انجام تحقیقات مربوط به اثرات پروبیوآنزیم بر سیتوکین ها در بافت­ها و سنین مختلف گونه­ های پرورشی ضروری بنظر می­رسد.

---

یکی از عوامل مهم بیماری زا در قزل آلای رنگین کمان پرورشی ویروس IHN (Infectious Hematopoietic Necrosis Virus)   است. این ویروس سبب بیماری عروق خونی و بافت خون ساز ماهی به خصوص در مراحل نوزادی و لاروی می شود. این بیماری بسیار مسری است و تلفات ناشی از آن تا ۹۵ درصد می رسد. لذا بررسی مستمر سلامتی کارگاه ها از نظر حضور یا عدم حضور بیماری ضروری است. هدف تحقیق حاضر، شناسایی و رهگیری حضور احتمالی این ویروس در مولدین قزل آلای رنگین کمان در منطقۀ تنگاری (دشتروم) از توابع استان کهگیلویه و بویراحمد کشورمان بود. نمونه برداری از (کبد، طحال و کلیه)، تخم، اسپرم و لارو مولدین و پیش مولدین در طی چهار سال متمادی (۱۳۹۱ الی ۱۳۹۴) انجام شد. از هر ۱۰۰ مولد، یک مولد بعنوان نمونه جداسازی شد. بنابراین، طی چهار سال و از ۳۰۰۰ مولد، در مجموع ۱۲۰ مولد نمونه گیری و آزمایش شدند. بعلاوه از محصولات آنها مثل تخم، اسپرم، تخم چشم زده، لارو و بچه ماهی آنها آزمایش بعمل آمد. نمونه ها در شرایط انجماد به آزمایشگاه ارسال می شدند و بمنظور شناسایی ویروس IHN آزمایش می شدند. جهت آزمایش، نمونه ها پس از آماده سازی، بر روی دو تیره سلولی BF۲ و EPC تلقیح شدند و سپس به کمک روش ملکولی RT-PCR (Reverse Transcriptase-PCR) از نظر حضور ویروس IHN مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج دال بر عدم حضور ویروس در تمامی نمونه ها بود و عملاٌ درصد فراوانی ویروس در نمونه های بررسی شده صفر گزارش شد.

---

---

هدف از اصلاح نژاد، ارتقاء کمی و کیفی خصوصیات  مورد نظر در گونه‌‌های پرورشی در نسل‌‌های بعدی می‌‌باشد. بهگزینی انفرادی روشی ساده و کاربردی برای ارائه پاسخ سریع در بهبود صفات با وراثت پذیری بالا برای اصلاح نژاد اغلب گونه‌‌ها در آبزی‌پروری می‌‌باشد. به ‌‌منظور اجرای برنامه بهگزینی در جمعیت مولدین ماهی قزل الا در مرکز تحقیقات اصلاح نژاد ماهیان سردابی  (یاسوج)، به عنوان جمعیت پایه و نیز بهبود ضریب تبدیل غذایی در نتاج حاصله، با وجود تفاوت سن مولدین، ۱۵۰ مولد نر و ماده ( ۲۵ مولد نر و ماده به عنوان والدین هر گروه بچه ماهی) دارای بالاترین میزان هماوری نسبی در شش مرحله تکثیر و گروههای سنی شش گانه بچه ماهیان حاصله (۴۵۰۰۰ قطعه یک ساله) طبق برنامه بهگزینی انفرادی ( بر اساس وزن بیشتر) به مدت ۲۷ ماه، طی پنج مرحله انتخاب شدند. همچنین قبل از انجام فرایند بهگزینی، ترکیبی از بچه ماهیان همه گروه ها، به عنوان گروه شاهد بدون اجرای برنامه بهگزینی پرورش یافتند. اختلاف میانگین وزن پایانی گروه‌ها با یکدیگر (p<۰,۰۵) و نیز اختلاف معنی‌دار (p<۰,۰۵)، میانگین وزنی گروه شاهد (۹۶ ±۷۱۷ گرم) با میانگین وزن سایر گروه‌ها (۱۳۶±۱۰۰۷ گرم) ناشی از بهبود ژنتیکی برخی گروه‌های تحت برنامه بهگزینی یا غالباً به دلیل تفاوت سن و عدم حذف ماهیان کوچک (عدم بهگزینی) در گروه شاهد بوده است. میانگین ضریب تبدیل غذا در  گروه‌های شش‌‌گانه (۱۶/۰± ۵۶/۱) و گروه شاهد (۰۷/۰± ۵۳/۱)، فاقد اختلاف معنی‌دار (p>۰,۰۵) بود. عدم آشکار شدن یا ارتقاء ضریب تبدیل غذایی اغلب گروه‌های تحت برنامه بهگزینی نسبت به گروه شاهد، حاکی از ناچیز بودن تاثیر روش بهگزینی انتخابی بر بهبود ژنتیکی مشخصه ضریب تبدیل غذا طی یک نسل بود و لازمه آشکار سازی ارتقاء این صفت، بهبود غیر مستقیم آن با ادامه برنامه بهگزینی جهت ارتقاء میزان رشد طی چند نسل و به تبع آن بهبود ضریب تبدیل غذا می‌باشد.

---

تولید قزل‌آلای رنگین‌کمان تک‌جنس تمام‌ماده از طریق تولید مولدین نر تغییر جنسیت یافته با روش هورمون‌‌تراپی دارای مزایای متعددی بوده و تأخیر در بومی‌‌سازی این فناوری در سال‌‌های قبل منجر به وابستگی کشور به واردات تخم چشم‌زده شده است. در این تحقیق، به‌منظور امکان استفاده از ذخایر ماهیان وارداتی جهت مولدسازی و نیز غلظت مناسب هورمون‌‌تراپی با استفاده از هورمون ۱۷ آلفا-متیل تستوسترون، بچه‌‌ماهیان قزل‌‌آلای رنگین‌کمان بومی و بچه‌‌ماهیان حاصل از تخم تمام ماده وارداتی با غذای حاوی ۳ میلی‌‌گرم هورمون در کیلوگرم غذا به مدت ۷۰ روز تغذیه گردید. یافته‌‌ها حاکی از تغییر جنسیت تمام ماهیان معمولی (بومی) به نر تغییر جنسیت یافته و قابلیت تولید اسپرم ماده زاد صرفاً به‌وسیله نیمی از مولدین (نر XX) بود. نتایج هورمون درمانی ماهیان تولیدی از تخم‌‌های وارداتی تمام ماده، تولید ۵۷ درصد ماهیان نر و ۴۳ درصد ماهیان ماده بود. ماهیان نر در سن ۲۲ ماهگی، مولد نر تغییر جنسیت یافته با قابلیت تولید اسپرم و لقاح تخم بودند. ولی ماهیان ماده دارای تخمدان توسعه نیافته و کوچک بودند. این تحقیق ضمن تولید غیر مستقیم ماهی تمام ماده، می‌‌تواند استفاده از پتانسیل ژنتیکی ماهیان حاصل از تخم‌های تمام‌ماده تک‌جنس وارداتی را از طریق تغییر جنسیت و آمیزش با ماهیان بومی تسهیل نماید و سبب افزایش تنوع ژنتیکی ذخایر ماهیان بومی در ایجاد جمعیت پایه در برنامه اصلاح‌‌نژاد و مزارع ماهیان سردابی گردد.

---

با وجود اهمیت تولید بچه ماهی تک جنس، به دلیل عدم تکامل گناد در ماهیان نر تغییر جنسیت یافته قزل‌آلای رنگین‌کمان و نبود لوله اسپرم‌بر، استفاده از انواع رقیق‌کننده جهت بهبود کیفیت اسپرم ضروری است. در این مطالعه به منظور بررسی تاثیر ماده رقیق‌کننده اسپرم‌بر برخی از شاخص‌های تکثیر، نتایج حاصل از اجرای تیمارهای آزمایشی شامل: (۱) لقاح اسپرم رقیق شده ماهی نر تغییر جنسیت یافته با تخمک معمولی، (۲) لقاح اسپرم  معمولی با تخمک معمولی و (۳) لقاح اسپرم معمولی رقیق شده با تخمک معمولی مقایسه شدند. بر اساس نتایج این مطالعه، درصد لقاح و درصد چشم‌زدگی در تخم‌های تمام ماده (تیمار ۱)، به‌ترتیب ۱±۸۰، ۶/۰±۳/۷۹ در جمعیت مخلوط نر و ماده (کنترل) (تیمار ۲) به‌ترتیب ۱ ±۸۲، ۶/۰±۳/۸۰ و در تیمار ۳ به‌ترتیب ۱ ± ۷۲ و ۶/۰±۳/۷۹ بود که به‌جز درصد لقاح، تفاوت معنی‌داری با یکدیگر نداشتند (۰۵/۰<p). یافته‌ها حاکی از بهبود کیفیت اسپرم مولدین نر تغییر جنسیت یافته با استفاده از ماده رقیق‌کننده نسبت به استفاده از این ماده در اسپرم ماهیان معمولی است. افزایش شاخص رشد شامل نرخ رشد ویژه و ضریب تبدیل غذایی در تیمار ۱ به‌ترتیب ۱/۰±۴/۱ و ۱/۰± ۹/۰ و در تیمار ۲ به‌ترتیب ۱/۰± ۳/۱ و ۱/۰± ۱/۱ بود که با هم تفاوت معنی‌داری داشتند (۰۵/۰>p). استفاده از ماده رقیق‌کننده جهت بهبود بازده تکثیر و عدم نیاز به نگهداری تعداد زیاد مولدین نر در مزارع در راستای تولید بچه ماهی تک جنس، کاملاً مطلوب است.

---

---

استان کهگیلویه و بویراحمد در سال ۱۴۰۲ با تولید۲۳۰۰۰ تن ماهی قزل‌‌آلای رنگین کمان در کشور از جایگاه سوم برخوردار بوده است. عمده تولید آبزیان این استان در حوضه رودخانه بشار صورت می‌‌گیرد. در این تحقیق، ضمن بررسی میانگین آمار دما، بارندگی سالانه و دبی رودخانه بشار در این حوضه طی یک دوره دراز مدت، تغییرات مهم‌ترین پدیده‌های متأثر از اقلیم با نتایج مطالعات نرم افزاری ارائه شواهد تغییر اقلیم در حوضه آبریز مقایسه شد. همچنین تأثیر تغییرات مذکور بر پایداری و توسعه تولید قزل‌‌الای رنگین‌‌کمان مد نظر قرار گرفت. یافته‌ها حاکی از افزایش میانگین دمای سالانه و کاهش بارندگی سالانه (۱۸ درصد) در بلند مدت در حوضه بود به‌طوری‌که در ده ساله ابتدای دوره مورد بررسی میانگین بارش ۲۸۷ ± ۸۹۲ میلی‌متر و در هشت سال انتهایی به ۲۷۵ ± ۷۲۸ میلی‌متر (شکل ۵) بوده ولی فاقد تفاوت معنی‌داری با هم بودند (۰۵/۰<P). کاهش میانگین دبی رودخانه در ده سال اخیر نسبت به ۴۰ سال قبل از آن به میزان ۳۰ درصد بوده است (۰۵/۰>P). یافته‌های حاصل از مطالعات نرم افزاری نشان داد که طی قرن آینده، افزایش درجه حرارت و کاهش بارندگی وجود داشته و کاهش بارش در نیمه دوم قرن بیشتر از نیمه اول آن است. بروز سیلاب و گل آلودگی آب سبب خسارت به مزارع با منبع آبی رودخانه شده و طی ۴ سال اخیر ۳ بار منجر به تلفات بیش از هزار تن ماهی شده است. احداث زه‌‌کش در حاشیه رودخانه با رعایت نکات فنی و ایمنی تاسیسات در مقابل سیل جهت احداث مزارع پرورش ماهی قزل‌‌الای رنگین‌‌کمان ضروری است. همچنین با افزایش تولید در واحد سطح با استفاده از مکانیزاسیون برگشت آب و فیلتراسیون در مزارع موجود می‌توان به توسعه آبزی‌پروری در جریان اصلی رودخانه بشار در پایین‌دست در محدوده دوروهان (بالاتر از ایستگاه ۴) تا انتهای حوزه آبریز در استان امیدوار بود. علاوه‌براین، پیشنهاد می‌‌شود که صدور مجوزهای جدید به‌تدریج طی ۱۰-۵ سال تنها با بررسی بازخورد بهره‌برداری از مجوزهای اولیه صادره، انجام شود.