---

این تحقیق به منظور شناسایی و تخمین تراکم پاروپایان پلانکتونیک خورموسی از آذرماه ۱۳۷۶ لغایت بهمن ماه ۱۳۷۷ در چهار ایستگاه انجام پذیرفت. در این پروژه از زمان شروع یعنی آذر ۱۳۷۶ لغایت شهریور ۱۳۷۷ نمونه برداری بصورت ماهانه انجام شد. پس از این مدت دو تکرار در ماههای آذر و بهمن ۱۳۷۷ اجرا گردید.
نمونه برداری از سطح و ستون آب (از عمق ۲۰ متری تا سطح) انجام شد. در کل نمونه برداری ها مجموعاً ۱۶ جنس از پاروپایان شناسایی گردید. از جنس های شناسایی شده ۱۱ جنس متعلق به راسته Calanoida، ۲ جنس از راسته Harpacticoida، ۱ جنس مربوط به راسته Cyclopoida و ۲ جنس از راسته Poecilostomatoida بودند. فراوانترین جنس Acartia با ۹/۷۵ درصد فراوانی نسبی بود و کمترین مشاهدات مربوط به جنس Corycaeus است که ۰۰۲/۰ درصد فراوانی نسبی داشته است.
آنالیز واریانس فراوانی پاروپایان در ایستگاههای مختلف تفاوت معنی داری نشان نداد ولی تراکم این موجودات در ماههای مختلف اختلاف معنی دار داشته و مؤید تفاوت تراکم در اردیبهشت نسبت به سایر ماهها بوده است. در مقایسه میانگین نمونه های سطحی و نمونه های ستون آب تنها در بهمن ماه اختلاف معنی داری در سطح اطمینان ۹۵/۰ مشاهده گردید.
فاکتورهای فیزیکی و شیمیایی در بین ایستگاهها تفاوت معنی داری نداشتند. ولی آنالیز واریانس نمایانگر اختلاف معنی دار pH و دما در ماههای مختلف می باشد.

---

در این مطالعه خصوصیات زیستی میش ماهی از مهر ماه ۱۳۸۷ تا شهریور ماه ۱۳۸۸ در آبهای ساحلی خوزستان مورد مطالعه قرار گرفته است. بیشترین میانگین (± انحراف معیار) طولی ۵۰/۷±۴/۱۲۸ سانتیمتر در مهر ماه و کمترین میانگین (± انحراف معیار) طولی ۴۷/۱۲±۸/۱۰۴ سانتیمتر بود که در اردیبهشت ماه بدست آمد. بیشترین وزن ۲۷۵۰۰ گرم و کمترین وزن ۵۷۰۰ گرم و میانگین (± انحراف معیار) وزنی نرها و ماده ها بترتیب ۴۰/۴±۲۲۲/۱۵ و ۰۹/۵±۹۴۲/۱۶ کیلوگرم بود. اوج رسیدگی جنسی برای میش ماهی در مرداد ماه است. رابطه طول و وزن ماهی نر ۷۰/۲L۰۴۲/۰W= و برای ماهی ماده ۶۲/۲L۰۶/۰ W= بدست آمد. نسبت جنسی ماده به نر ۰۷/۱:۱ محاسبه شد و آزمون کای مربع اختلاف معنی داری را نشان نداد (P>۰,۰۵). میانگین (± انحراف معیار) هم آوری مطلق، ۳۷۲۶۵±۴۰۵۴۰۴۵ و هم آوری نسبی ۴۱/۵۰±۱۹/۱۷۹ بود. این بررسی ها نشان داد که میش ماهی گوشتخوار بوده و ماهی ها (۷۵ درصد)، سخت پوستان (۲۰ درصد) و نرمتنان (۵ درصد) بترتیب بیشترین غذای مصرفی این ماهی را تشکیل می دهند. بررسی تغییرات فاکتور وضیعت نشان داد که میزان این فاکتور در طول سال متغیر بوده و ببشترین مقدار آن در اردیبهشت ماه می باشد. بررسی شاخص تهی بودن معده نشان داد که در این گونه جنس ماده نسبت به جنس نر پرخورتر بوده و همچنین این گونه در فصل تخمریزی تغذیه می کند.

---

---

در این مطالعه پراکنش زمانی و مکانی لارو ماهیان در سواحل شرق و غرب کانال خور

‌موسی در استان خوزستان (خلیج فارس) در سال ۸۷-۱۳۸۶ بررسی گردید. نمونه‌برداری بصورت ماهانه و با استفاده از تور پلانکتون با چشمه تور ۳۰۰ میکرومتر و بصورت مایل از نزدیک بستر تا سطح آب با زاویه ^°۴۵ انجام شد. در این مطالعه، ۹۴۴۰ عدد لارو جمع‌آوری گردید. در مجموع ۲۲ خانواده از لارو ماهیان شامل: Bregmacerotidae، Callionymidae، Carangidae، Clupeidae، Cepolidae، Cynoglossidae، Gobiidae، Leiognathidae، Mugilidae، Platycephalidae، Scaridae، Sciaenidae، Scatophagidae، Scorpaenidae، Sillaginidae، Soleidae، Sparidae، Stromateidae، Syngnathidae، Engraulidae ،Trichiuridae وTriacanthidae شناسایی گردیدند. فراوانی و درصد فراوانی هر یک از خانواده‌ها طی دوره مطالعه محاسبه شد. بیشترین فراوانی نسبی بترتیب متعلق به خانواده‌های Gobiidae با ۲۶/۲۲ درصد، Clupeidae با ۶۱/۱۷ درصد و Sparidae با ۷۷/۸ درصد بود. میانگین (± انحراف استاندارد) بیشترین تراکم لارو ماهیان ۳۲/۶۱۰±۸۷/۱۲۸۸ تعداد در ۱۰مترمربع در ابتدای فصل بهار محاسبه گردید. دو اوج حضور جمعیتی در دوره مورد مطالعه دیده‌ شد. اولین اوج حضور جمعیتی مربوط به ابتدای بهار و ماه فروردین است و دومین اوج حضور جمعیتی در اواسط تابستان و ماههای مرداد و شهریور مشاهده گردید. آنالیز خوشه‌ای براساس میانگین سالیانه فراوانی لارو ۱۲ خانواده مهم شیلاتی، ایستگاهها را در سطح شباهت ۷۰ درصد در سه گروه مجزا نمایش داد. نتایج این آنالیز نشان داد که سه ایستگاه غربی ۱، غربی ۲ و غربی ۳ از سایر ایستگاهها مجزا هستند. تراکم بالای لارو ماهیان در این ایستگاهها نشان داد که سواحل غربی کانال خورموسی، مکان مناسبتری برای رشد و نمو لارو ماهیان است.

---

تحقیقات بسیار کمی روی خصوصیات تاکسونومی و مراحل لاروی خرچنگهای گرد ((Brachyura در خلیج فارس صورت گرفته است. این تحقیق به منظور جداسازی و شناسایی مراحل پلانکتونی گونه‌های مختلف خانواده Ocypodidae در آبهای ساحلی خوزستان از اردیبهشت ماه ۱۳۸۶ تا فروردین ماه ۱۳۸۷ انجام شده است. نمونه‌برداری با استفاده از تور پلانکتون زوجی با چشمه ۳۰۰ میکرون و به روش کشش مورب از کف به سطح انجام گردیده است. طی این تحقیق خصوصیات ریخت‌شناسایی مرحله لاروی (زوآی یک ) ۸ گونه شامل: Macrophthalmus depressus،  Serenella leachii، Ilyoplax frater ، Tylodiplax indica ،  Dotilla blanfordi، Dotilla sulcata، Uca annulipes ، Scopimera crabricauda از خانواده Ocypodidae مورد  بررسی قرار گرفت. از خصوصیات ریخت‌شناسی مشترک در تمامی گونه‌های شناسایی شده این خانواده وجود برجستگی جانبی خلفی روی  حلقه‌های ۲  و ۳  شکمی و  همچنین وجود ۲ عدد تارaesthetasc   روی آنتنول  می‌باشد.  همچنین در این تحقیق تراکم  لارو گونه‌های شناسایی شده در ماهها و ایستگاههای مختلف محاسبه گردیده است و مشخص گردیدکه گونه Macrophthalmus depressus ( با میانگین۱۲۶۴ عدد در مترمکعب) در فروردین ماه بیشترین تراکم لاروی را بخود اختصاص داده است.  در دیگر ماههای گرم سال یعنی اردیبهشت،  خرداد، مرداد و شهریور۸۶  مجدداً گونه  M. depressus دارای بیشترین تراکم   بترتیب  با میانگین  ۹۷، ۱۶۸،  ۸۷ ، ۳۱۸  و۱۲۶۴ عدد در متر مکعب و درتیر ماه ۸۶ نیزگونه  Ilyoplax frater دارای بیشترین تراکم با میا نگین ۴۵۷ عدد در مترمکعب بودند.  اما در ماههای سرد سال (آبان  و اسفند ۱۳۸۶) گونه  sp۱ Camptandrium دارای بیشترین  فراوانی بترتیب با میانگین ۷۶ و ۵۶ عدد در مترمکعب  بود.

---

---

به منظور مطالعه تنوع ژنتیکی جمعیت های میگوی سفید (Metapenaeus affinis) در سواحل خلیج فارس با استفاده از روش ریزماهواره، ۶۰  نمونه از بافت عضله شنای میگو، از مناطق بحرکان  و لیفه  -بوسیف استان خوزستان در پاییز ۱۳۸۶  جمعآوری شد. DNA  ژنومی نمونهها به روش استات آمونیوم استخراج و سپس کمیت و کیفیت DNA   استخراج شده با استفاده از روش اسپکتروفتومتری و الکتروفورز ژل آگارز ۱ درصد تعیین شد. واکنش PCR با استفاده از ۵ جفت آغازگر ریزماهواره انجام گرفت. محصول PCR  با استفاده از ژل پلی آکریل آمید ۸ درصد الکتروفورز و با رنگ آمیزی نیترات نقره مشاهده گردید. مقدار فراوانی آللی، تعداد آلل‌های واقعی و موثر، هتروزایگوسیتی مشاهده شده و مورد انتظار، میزان شباهت و فاصله ژنتیکی، تعادل هاردی- واینبرگ، مقادیر Fst  وRst  و جریان ژنی براساس آزمون  AMOVA  با استفاده از نرم افزار ژنتیکی Gene Alex  وPop Gene  محاسبه گردید. نتایج بدست آمده از این بررسی نشان داد که هر ۵ جایگاه ریزماهواره‌ای بررسی شده پلی مورف بودند. میانگین تعداد آلل مشاهده شده و موثر  بترتیب ۷  و ۷/۳  بود و میانگین هتروزایگوسیتی مشاهده شده و مورد انتظار بترتیب ۲۷/۰ و  ۶۶/۰محاسبه شد. در بررسی تعادل هاردی- واینبرگ مناطق بحرکان و لیفه -بوسیف در تمامی جایگاه‌های مورد بررسی خارج از تعادل هاردی- واینبرگ بودند. براساس تست AMOVA  میزان Fst  وRst  و جریان ژنی(Nm)  بین مناطق مورد بررسی بترتیب ۱۰۷/۰، ۳۷۲/۰ و ۰۹۲/۲ بود. بیشترین فاصله ژنتیکی بین مناطق نمونه‌برداری شده، ۵۶۱/۰ و کمترین شباهت ژنتیکی ۵۷۱/۰ بود. با توجه به نتایج بدست آمده و وجود تفاوت ژنتیکی  بین نمونه‌ها، می‌توان عنوان نمود که جمعیت واحدی از میگوی سفید در مناطق مورد بررسی وجود نداشته و بطور کلی دو گروه ژنتیکی متفاوت در مناطق بحرکان و لیفه- بوسیف زیست می‌کنند.

---

وضعیت فیتوپلانکتون‌ها در آبهای ساحلی استان بوشهر از آذر ۱۳۹۱ تا خرداد ۱۳۹۲، ماهانه در پنج ایستگاه خلیج نایبند، عسلویه، دیر، کبگان و بوشهر مورد بررسی قرار گرفت. انتخاب ایستگاهها بر اساس سوابق موجود در زمان بروز شکوفایی جلبکی مضر سال ۱۳۸۷ در خلیج فارس بر اثر گونه Cochlodinium polykrikoides بوده است. در این تحقیق، ۴۵ جنس فیتوپلانکتون از چهار رده شناسایی شدند. این تعداد شامل ۵۳ گونه از رده باسیلاریوفیسه، ۳۲ گونه از رده دینوفیسه، ۱ جنس از رده سیانوفیسه و ۱ جنس از رده یوگلنوفیسه بودند. از کل فیتوپلانکتون های موجود، به ترتیب رده باسیلاریوفیسه با ۵/۸۹ درصد، دینوفیسه با ۰۳/۹ درصد، سیانوفیسه با ۲۵/۱ درصد و یوگلنوفیسه با ۲۲/۰ درصد در آبهای منطقه وجود داشتند. بیشترین فراوانی فیتوپلانکتون‌ها طی ماه آذر در ایستگاه‌های نایبند و بوشهر دیده شد. علاوه بر آزمونهای آماری، شاخص‌های زیستی شانون (Shanon –Winner) و غالبیت بررسی گردید. نتیجه شاخص شانون، کمترین مقدار تنوع در ایستگاه بوشهر(۹۰/۱)، نسبت به سایر ایستگاه‌‌ها بود. اما در ایستگاه دیر بر عکس شرایط به نحوی برای افزایش تنوع (۹۰/۲)، برای دینوفیسه‌ها، مناسب بوده است. شواهد نشان می‌دهد که آلودگی ساحلی در دیر، بر اثر مواد مغذی ورودی از خشکی، در افزایش شاخص شانون می‌تواند موثر باشد. تحلیل خوشه‌ای، بجز ایستگاه‌ دیر، ۸۰ تا ۹۰ درصد مشابهت را برای سایر ایستگاه‌ها نشان ‌داد. در مجموع تنوع فیتوپلانکتون‌ها در آبهای استان بوشهر کم ارزیابی ‌شد. در این دوره مطالعاتی به نظر می‌رسد اعتدال نسبی دما به غالبیت دیاتومه‌ها کمک کرده است؛ اما تاثیر حجم بالای ریزگردها (افزایش روزهای غبارآلود در هر سال) و معرفی و انباشت آن در آبهای خلیج فارس، در کنار سایر آلاینده‌ها، بر اجتماعات فیتوپلانکتونی غیر قابل انکار و چشم پوشی است. این عوامل در هر مکانی از خلیج فارس بر حسب نوع، میزان، کیفیت و زمان معرفی، می‌توانند منجر به تغییر در تنوع، تراکم و توالی فیتوپلانکتون‌ها گردند.

---

غده رکتال به عنوان یکی از اندام‌های مهم تنظیم‌کننده مایعات درونی بدن کوسه ماهیان، دارای ویژگی‌های مختص گونه‌ای می‌باشد که به اندازه کوسه وابسته‌ است. برای انجام این تحقیق تعداد ۳۶ قطعه گربه کوسه لکه‌دار (Chiloscyllium punctatum) در دو فصل پاییز و بهار از خور درویش در شمال غربی خلیج فارس با استفاده از تور گوشگیر صید شدند. پس از توزین، بیومتری و شماره‌گذاری کوسه-های صید شده، غده‌های رکتال کوسه‌ها از قسمت انتهای لوله گوارش خارج و وزن آن‌ها نیز اندازه‌گیری شد. همچنین، بلافاصله جهت تثبیت در محلول ثبوتی بوئن قرار داده شدند. سپس از نمونه‌ها به روش معمول پارافینه، برش‌های میکروسکوپی به ضخامت ۵ میکرومتر تهیه شده و مورد رنگ‌آمیزی هماتوکسیلین- ائوزین قرار گرفتند. نتایج ریخت‌شناسی کوسه نشان داد که اندازه غده در بین دو جنس نر و ماده اختلاف معنی‌داری وجود ندارد (۰۵/۰p)، که به نظر می‌رسد به دلیل بالاتر بودن نسبت سطح انتشار یون‌ها به درون بدن در کوسه‌های کوچکتر می‌باشد. علاوه بر این، با توجه به مقایسه نتایج بدست آمده از هر دو فصل، می‌توان نتیجه گرفت که وزن غده رکتال در گربه کوسه لکه‌دار مستقل از جنس و فصل تولیدمثل می‌باشد. مشاهدات میکروسکوپی نیز چهار بخش غده رکتال شامل: ناحیه کپسولی و تحت کپسولی، لایه بیرونی توبول‌های شعاعی، لایه درونی توبول‌های منشعب و کانال مرکزی را نشان دادند.

---

فیتوپلانکتونها با فتوسنتزشان دی اکسید کربن اضافه جو را جذب می کنند و نقش تعدیل کنندگی در آب و هوا بازی می کنند. مطالعات نشان داده است که محیط های آبی می توانند نیمی از دی اکسید کربن اتمسفر را جذب کنند لذا مطالعات جزییات تغییرات زمانی و مکانی تولید اولیه جهت مشخص کردن تغییرات دی اکسیدکربن دریا و هوا که بر روی پمپ زیستی اثر می­گذارد بسیار اساسی است. این تغییرات زمانی و مکانی با استفاده از روش های نمونه برداری سنتی آب نمی توانند به طور دقیق مطالعه شوند. تخمین تولید اولیه با استفاده از سنجش های ماهواره از طریق رادیوسنجی رنگ دریاها جهت درک بهتر چرخه های بیوژئوشیمیایی و زیستی عناصر بسیار مهم می باشد. با توجه به اهمیت مطالعه پراکنش و مقدار تولید اولیه به عنوان پایه و اساس تولید در دریاها و با توجه به طولانی بودن سواحل ایران استفاده از روشهای معمول سنتی و آزمایشگاهی امری مشکل می­باشد. لذا با نظر به قابلیت­های فراوان تکنیک سنجش از دور، جهت شناسایی و سنجش بسیاری از پدیده ها و فاکتورهای زیست محیطی، که با دقت بالا و هزینه کم صورت می گیرد، انجام این روش جهت تخمین تولید اولیه بسیار ضروری به نظر می رسد. در ایران تا کنون هیچ مطالعه ای بر روی روش های سنجش از دور جهت بررسی  تولید اولیه در آب انجام نشده است و مطالعات فقط در حد تخمین کلروفیل و دمای سطحی بوده است. در این مطالعه سنجش تولید اولیه در ماهها و ایستگاههای مختلف در خوریات ماهشهر با استفاده از روش سنجش از دور و میدانی انجام شده است.

---

بر اساس مطالعات مورفولوژی، Leptodius exaratus تنها گونه شناخته شده از جنس Leptodius است که تاکنون در سواحل صخره­ای خلیج فارس یافت شده است. از آنجایی ­که وجود گونه­ های مخفی در میان سخت­پوستان دریایی بسیار رایج است، هدف مطالعه حاضر، بررسی احتمال شناسایی گونه­ های مخفی در میان ۸ مورفوتایپ رنگی است که در مطالعات مورفولوژیک به عنوان گونه Leptodius exaratus شناسایی شده بودند. بدین منظور، از ۸ الگوی رنگی منسوب به گونه Leptodius exaratus از سواحل صخره­ای استان بوشهر نمونه ­برداری انجام شد. سپس اولین گونوپودهای جنس نر، جداسازی شده و با میکروسکوپ الکترونی اسکنینگ SEM عکسبرداری شدند. جهت مطالعات مولکولی DNA نمونه­ها با استفاده از روش فنل-کلروفروم استخراج و قطعه ژنی زیر واحد یک سیتوکروم اکسیداز میتوکندری COI تکثیر و توالی­ یابی شد. نتایج مطالعه حاضر نشان داد که توالی نوکلئوتیدی این قطعه ژنی میتوکندریایی COIدر تمام مورفوتایپ­های رنگی بر هم منطبق نمی­باشند و این نتایج در توپولوژی درختان تکاملی برای هر دو آنالیز Maximum likelihood, Bayesian منعکس شد. مطالعه فراساختار قسمت راسی اولین گونوپود جنس نر نیز نشان داد، تفاوت­هایی اساسی در قسمت راسی این اندام در برخی مورفوتایپ­های رنگی دیده می­شود. این نتایج نشان می­دهد که تمامی نمونه­ ها احتمالاً متعلق به یک گونه نمی­باشند و در میان آنها گونه­های پنهان وجود دارند. شواهد مولکولی همچنین نشان داد، توالی ۸ مورفوتایپ رنگی Leptodius exaratus از خلیج فارس و توالی ثبت شده این گونه از اندونزی در کلادهایی جداگانه قرار گرفته­اند. شناسایی بر اساس مورفولوژی اولین گونوپود جنس نر توسط میکروسکوپ الکترونی اسکنینگ SEM و ژن COI  روش­های تحقیق کارآمدی در مطالعه حاضر بودند.

---

گونهfrontalis  Epixanthus تنها گونه از جنس  Epixanthusدر خلیج فارس است که دارای‌‌ الگوهای رنگی مختلف می‌‌باشد. ازآنجایی‌که وجود گونه‌‌های مخفی در میان سخت‌‌پوستان دریایی بسیار رایج است، هدف مطالعه حاضر شناسایی دقیق و بررسی احتمال گونه‌‌های مخفی در میان نمونه‌‌های حاضر است. به همین منظور از ۴ الگوی رنگی منسوب به گونه frontalis  E. از سواحل صخره‌‌ای استان بوشهر نمونه‌‌برداری انجام شد. سپس اولین گونوپودهای جنس نر، جداسازی گردیدند و با میکروسکوپ الکترونی نگاره (SEM) مورد عکس‌‌برداری قرار گرفتند. جهت مطالعات مولکولی، DNA نمونه‌‌ها با استفاده از روش تغییر یافته فنل-کلروفروم استخراج و قطعه ژنی زیر واحد یک سیتوکروم اکسیداز میتوکندری (COI) تکثیر و توالی‌یابی شد. نتایج مطالعه حاضر نشان داد، توالی نوکلئوتیدی این قطعه ژنی میتوکندریایی (COI)، در تمام مورفوتایپ‌‌های رنگی بر هم منطبق نیستند و این نتایج در توپولوژی درختان تکاملی برای هر دو آنالیز (Maximum likelihood, Bayesian) منعکس شد. مطالعه فراساختار قسمت راسی اولین گونوپود جنس نر نیز نشان داد، تفاوت‌‌هایی اساسی در قسمت راسی این اندام در برخی مورفوتایپ‌‌های رنگی دیده می‌‌شود. بررسی حاصل نشان داد، با وجود اینکه نمونه‌‌های مورد مطالعه از نظر خصوصیات ریخت‌‌شناسی به عنوان یک گونه شناسایی شده‌‌اند، ممکن است متعلق به گونه‌‌های جداگانه باشند که این فرآیند مستلزم بررسی‌‌های بیشتر با سایر نشانگرهای مولکولی می‌‌باشد.